ฌาน
รูปฌานกับอรูปฌาน
ฌาน แปลว่า เพ่ง เพ่งอารมณ์กัมมัฏฐานนั้นๆ ให้เป็นไปตามปรารถนาที่ตนประสงค์ไว้แล้ว เช่น เพ่งกสิณหรือเพ่งอสุภ เป็นต้น ให้เป็นไปตามประสงค์ของตน เช่น อยากจะให้เป็นไฟ แล้วก็เพ่งว่า
คำว่า สมาบัติ แปลว่า สมบัติของผู้ได้ฌาน ซึ่งหมายถึง ท่านผู้ได้ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน การได้ฌานอย่างนี้เขาเรียกว่า สมาบัติ คือสมบัติของผู้ได้ฌาน คำสืบทอด แก้ไข · → เขมร: ឈាន · → ลาว: ຊານ · → พม่า: ဈာန် · → คำเมือง: ᨫᩣ᩠ᨶ · → ไทใหญ่: သၢၼ်ႇ · → ไทย: ฌาน
รายชื่อสว จาก โดยอรรถ ฌาน คือ เผา เพ่ง ขณะที่ อกุศลเกิดขึ้น ขณะนั้น เผาธรรมที่เป็นปฏิปักษ์กับตน ดังนั้น เมื่อศึกษาโดยละเอียด ย่อมทราบว่า ฌานมีทั้งกุศลฌาน และอกุศลฌาน แต่โดยทั่วไปเวลากล่าว เสี้ยนหนาม หรือศัตรูตัวสำคัญของฌาน ๔ ก็คือ ลมหายใจ เพราะถ้าปรากฏว่า มีลมหายใจปรากฏเมื่อเข้าฌาน ๔ ก็จงทราบเถิดว่า จิตของท่านมีสมาธิต่ำกว่าฌาน ๔ แล้วจงอย่าสนใจกับลมหายใจเลยเป็นอันขาด
